Het onrecht van Havelaar
De meeste leerlingen en docenten liggen nog te slapen als in de vroege ochtend van zaterdag 9 november twee leerlingen van het Damstede Lyceum het ronduit slechte herfstweer trotseren, en zich vanuit Amsterdam met de trein op weg begeven naar de Universiteit van Leiden. Er staat vandaag zeker iets te gebeuren, iets nieuws, iets belangrijks.
Het is de dag van het jaarlijkse Max Havelaar Toespraken Toernooi. Dit jaar doet het Damstede Lyceum weer mee met twee afgevaardigden, Ghalia Azoukakh en Sinem Yilmaz. Beiden hebben hun spreekvaardigheden al eerder bewezen, zowel in als buiten school. Toch zijn ze ook een tikkeltje gespannen. Hoe zou een wedstrijd in het houden van toespraken eraan toe gaan ? Want winnen willen ze.
We beginnen natuurlijk helemaal niet met een toespraak. Eerst wordt het toegestroomde publiek welwillend gestemd met koffie en thee, en een keuze uit een twaalftal verschillende workshops, waarin de belangrijkste ingrediënten van een goede speech nog eens terdege onderwezen worden. Hoe bedenk je de inhoud, hoe presenteer je, hoe spreek je, hoe onthoud je de speech, en hoe gaat de uitvoering ervan (inventio, dispositio, elocutio, memoria en actio).
Natuurlijk wordt ook stilgestaan bij de toespraak van Greta Thunberg voor de VN, waarin zij vertelt over het onrecht ons allen aangedaan door hen – VN-toehoorders en anderen – die de klimaatcrisis negeren. ‘Hoe durven jullie ?’
Er is een treffende gelijkenis met Max Havelaar die in het gelijknamige boek van Multatuli de hoofden van Lebak toespreekt. Onrecht ! Zowel Greta Thunberg als Max Havelaar hebben een boodschap waarop hun publiek beslist niet zit te wachten, maar waar hun toehoorders niet omheen kunnen, juist door de kracht van de toespraak.
Nadat de geesten gevoed zijn met informatie uit de verschillende workshops, en na de uitgebreide lunch gaan leerlingen van zo’n dertig scholen eindelijk zelf aan de slag. Ook Ghalia en Sinem krijgen de opdracht een vlammende toespraak te houden over de kwestie ‘De kantine bij ons op school moet duurzamer en gezonder worden’. En dat zullen zij dan ook anderhalf uur later zeker doen.
Ze bedenken argumenten, verwijzingen naar het werk van Multatuli, woordspelingen en andere stijlfiguren, en nemen zich voor een prop te gebruiken. Als we op school gezond geestelijk voedsel krijgen, waarom dan niet ook in de kantine ? Twee halve waarheden vormen nog geen hele. Waarom zouden we genoegen moeten nemen met half gezond, of half duurzaam ? Terwijl Sinem in een spreekbeurt van één minuut de problematiek op een interessante manier aankondigt, houdt ze een pakje brood omhoog, dat omwikkeld is met cellofaan. Hoe gezond is dit ?
Daarna krijgt Ghalia drie minuten de tijd alle argumenten naar voren te brengen. Zij wijst erop dat het Damstede Lyceum al eerder is onderscheiden als het gaat om zijn gezonde kantine, maar niet alleen het Damstede Lyceum, maar elke school natuurlijk zonder compromissen zou moeten kiezen, want wie wil er nu een broodje ‘ongezond’ of ‘onduurzaam’ ?
Er is veel applaus van het aanwezige publiek. En er volgen meer sprekers. De jury beraadslaagt en komt uiteindelijk met de uitslag. De winnaar van deze voorronde gaat naar de finale. Helaas wordt het Damstede Lyceum niet aangewezen als winnaar.
Maar het Max Havelaar Toespraken Toernooi zou het Max Havelaar Toespraken Toernooi niet zijn als er niet ook voor onze deelnemers sprake is van een groot onrecht. Ghalia en Sinem vechten de uitslag op goede gronden aan ! Niet dat zijzelf zouden moeten winnen, maar de keuze van de winnaar is uiterst dubieus. Hiervoor hebben zij goede argumenten.
De organisatie staat evenwel niet open voor de terechte kritiek. Er zit dus maar één ding op. Volgende jaar moeten we weer meedoen. En dan … ? Dan zullen we ons zeker revancheren.
Voor het moment kan ik alleen maar zeggen: ik ben trots op onze leerlingen.
Gerard Janson
Docent Nederlands